EMPIROWA SZAFA JANE AUSTEN

film ciekawostki

Bohaterki powieści Jane Austen są pod względem ubioru jak zwiewne motyle. Otulone w muśliny, wdzięcznie prezentują się u boku statecznie wyglądających panów, których fraki, cylindry i zdobne kamizele świadczą o wysokim statusie i zamożności.

Akcja wszystkich powieści Austen rozgrywa się w epoce Cesarstwa (empire), która swą nazwę wzięła od rządów Napoleona Bonapartego. Pod względem ubioru oznaczała kompletną rewolucję. Przynajmniej jeśli chodzi o garderobę damską, bo osiemnastowieczny strój męski łatwo się nie poddał.

DAMA W MUŚLINACH

Nowa, wzorowana na antyku – a były to czasy wielkich odkryć archeologicznych i odkopania ruin Pompejów – suknia uwolniła kobiety od tortury gorsetu i kosza, a przede wszystkim wysmukliła ich sylwetkę. Trzeba w tym miejscu nadmienić, że jeśli chodzi o strój kobiecy w owym czasie, to Paryż pozostał – jak w czasach Marii Antoniny – niekwestionowaną stolicą mody.

empirowa szafa fot 2 3 dwojka

Nowy typ sukni wszedł na salony tuż po upadku absolutystycznej monarchii francuskiej i reprezentując ducha powstającej właśnie republiki, był kompletnym zaprzeczeniem ancien régime’u. W odstawkę odeszły zatem ciężkie, kosztowne, bogato haftowane materie, zastąpione ze względu na zubożenie ludzi przez niedrogie, bawełniane tkaniny, z których uszyte są sukienki niezamożnych panien Dashwood czy Bennet.

empirowa szafa portret pani tallien

Arystokratki mogły sobie jednakże pozwolić pod koniec lat 90. XVIII w. na półprzezroczysty muślin, batyst, a nawet gazę, spod których w ekstremalnych wypadkach można było dostrzec podwiązki. O ile kobieta nosiła pończoszki, gdyż na tym wczesnym etapie damy lubiły mieć gołe nogi. Tak więc strój ten raczej odkrywał, niż przykrywał, co doskonale pokazuje portret pani Tallien pędzla Jean-Bernarda Duviviera.

Po ustanowieniu przez Napoleona cesarstwa na jego wyraźne żądanie (chodziło nie tylko o podkreślenie splendoru jego dworu, ale i o ratowanie podupadłego przemysłu włókienniczego) suknie arystokratek i zamożniejszych pań stają się bogatsze, w użycie ponownie wchodzą jedwabie, aksamity, atłas i tafta, a włosy dam nakrywają tureckie turbany ze strusimi piórami.

empirowa szafa fot 4 i 4a dwojka 

empirowa szafa fot 5

Przez całą tę epokę podstawowy fason kobiecej sukni pozostał jednak niezmienny: długa i luźna spódnica nie zaczynała się od talii, ale od wąskiego stanika z dużym kwadratowym lub owalnym dekoltem. Rękaw był albo krótki, bufiasty, albo wąski i długi, często w chłodniejsze dni doczepiany do bufki. Głęboko wszywany do tyłu, wymuszał na kobiecie wyprostowaną sylwetkę. Początkowo długa i z trenem, w początku XIX w. suknia uległa znacznemu skróceniu, dzięki czemu panowie mogli delektować się widokiem zgrabnej damskiej nóżki.

 Empirowy krój pozostaje bardzo ponadczasowy i wiele współczesnych kobiet chętnie wybiera ten fason na suknię ślubną lub balową, a w wersji uwspółcześnionej można w nim nawet pokazać się na ulicy. Miał jednak także wady – nie chronił przed chłodem. Panie broniły się przed nim na różne sposoby. Z braku nieistniejących jeszcze swetrów otulały się ciepłymi szalami, które służyły także jako typowy dla empire’u element ozdobny. 
empirowa szafa fot 6 i 6a dwojka
Głęboki dekolt zakrywano muślinowymi chustkami. Przy wyjściu na zewnątrz w powszechnym użyciu były króciutkie, ledwo zakrywające gors żakieciki zwane spencerami albo długie płaszczyki zwane redingot, wzorowane na męskim płaszczu do konnej jazdy (ang. riding coat).
empirowa szafa fot 7 8 9 trojka
Na głowach kobiety nosiły czepki lub osłaniające twarz i włosy kapelusze-budki, a także toczki, berety i turbany.
empirowa szafa fot 10 11 12 trojka
Jeśli chodzi o obuwie, w odstawkę odeszły zalotne rokokowe obcasy, zastąpione przez niezbyt zgrabne, płaskie i obwiązujące łydkę taśmą buciki z materiału, które przypominają współczesne balerinki. W chłodniejsze dni panie ubierały mało eleganckie trzewiki.
empirowa szafa bucik trojka
Uczesanie empirowej damy nawiązywało do greckiej lub rzymskiej fryzury antycznej. Modne były także koczki z okalającymi twarz lub tylko jej boki loczkami albo gęste loki (objętość fryzur zwiększano za pomocą tresek). Podczas balów i uroczystości wpinano we włosy diademy lub wieńce.

empirowa szafa fot 15 16 17 trojka 

DŻENTELMEN WE FRAKU

empirowa szafa pierre siriziat

W przypadku stroju męskiego modę dyktował Londyn (i niejaki pan George Bryan Brummel). Doskonale ilustruje ją obraz Jacques-Louisa Davida przedstawiający pana Pierre’a Sériziata.
Empirowy dżentelmen wygląda bardzo elegancko, choć on akurat mógłby trochę ponarzekać na mocno krępujący swobodę, wiązany pod szyją krawat i wysoki kołnierz.
 
Tak w każdym razie wypowiada się o swoim kostiumie Laurence Fox, grający w „Zakochanej Jane” pana Bigga: „Te płaszcze zostały tak uszyte, że nie można w nich nic zrobić, pozostaje jedynie stanie. A kiedy chcesz na coś popatrzeć, musisz się odwrócić!”. Bardziej entuzjastyczną opinię wyraża James McAvoy: „Dla mężczyzn była to prawdziwa frajda”, mając na myśli bryczesy, wysokie buty, długie płaszcze i kapelusze.

Strój ów mocno nawiązywał do mody osiemnastowiecznej, co było zrozumiałe, gdyż trudno było wymagać od panów, aby nosili greckie tuniki lub rzymskie togi.   empirowa szafa fot 20
Podstawowy element ubioru dżentelmena to frak z kołnierzem o szerokich klapach, na tyle krótki na gorsie, że widoczny był spod niego dół kamizelki. Fason fraka oczywiście także podlegał zmianom, a około 1815 r. zastąpił go surdut. Kamizelki były jasne i wzorzyste, dobrze odcinały się od fraka i miały szalowe kołnierze z klapami lub też obywały się bez tego elementu.
 
Pod szyją panowie, zgodnie z osiemnastowieczną modą, nosili białe, kilkakrotnie omotujące szyję chustki, przy czym rodzaje wiązania były drobiazgowo regulowane wytycznymi mody. Inne obowiązywały młodych mężczyzn, inne starszych, wiązanie zależało także od okoliczności i pory dnia. Można powiedzieć, że była to prawdziwa wiedza!

empirowa szafa fot 21 22 dwojka

W skład męskiego ubioru wchodziły ponadto jasne, obcisłe spodnie do kolan lub pantalony do pół łydki, przy czym spodnie stopniowo wydłużały się i zmieniały krój, od bardzo obcisłego po szerokie nogawki. Noszono do nich wysokie buty.
empirowa szafa fot 23 24 dwojka
Nowością epoki empire’u był obszerny, długi płaszcz-peleryna zwany carrick, charakteryzujący się wielowarstwowym, pelerynkowatym kołnierzem. Na głowie panowie nosili cylindry lub kapelusze z szerokim rondem.
 

empirowa szafa fot 25 26 dwojka 

empirowa szafa fot 19

Tak ubrani mężczyźni musieli podobać się kobietom, nie tylko dlatego że ich odzież świadczyła o wysokiej pozycji i zamożności. Najlepiej wyraziła to Keira Knightley, która zagrała w „Dumie i uprzedzeniu”: „Kiedy aktorzy stali w pobliżu w swoich codziennych ubraniach, my, dziewczęta od Bennetów, mogłyśmy normalnie z nimi rozmawiać. Kiedy jednak zakładali kostiumy filmowe, przeobrażali się w tak seksownych facetów, że stawałyśmy się wszystkie idiotkami nie potrafiącymi sklecić zdania!”

Współcześnie mogą się podobać także męskie fryzury. Panowie nie nosili wówczas zarostu, jedynie baczki, a ich krótko, acz fantazyjnie obcięte włosy, często falowane lub nastroszone, wyglądały bardzo romantycznie, jakby je potargał wiatr. Starsi mężczyźni przy uroczystych okazjach pozostali jednak wierni osiemnastowiecznym perukom.
 

empirowa szafa fot 27 27a 28 trojka

Dzieci ubierano na wzór dorosłych. Wyjątkiem – mali chłopcy, odziewani w długie spodenki i koronkowe kołnierze.

empirowa szafa fot 37 38 39 trojka

 EMPIRE W FILMIE

Przepiękne modele empirowych strojów można zobaczyć w licznych ekranizacjach powieści Jane Austen. Co ciekawe, niektóre z nich wykorzystano w dwóch, trzech, a nawet czterech filmach. Ilustrują to pokazane poniżej przykłady, choć jest to bardzo skromny wycinek zjawiska, które można określić mianem „kostiumu do wynajęcia”.

Niebieską suknię z krótkim rękawem nosi Jane Fairfax w „Emmie” z 1996 r. i 2009 r.
 

empirowa szafa fot 29 30 dwojka

Fioletowy redingot okrywa suknię Elinor Dashwood w „Rozważnej i romantycznej” z 2008 r. i pani Weston w „Emmie” z 2009 r.
 

empirowa szafa fot 31 32 dwojka

Wzorzysta, brązowo-beżowa kamizelka zdobi pierś Toma Lefroya w „Zakochanej Jane” oraz pana Knightleya w „Emmie” z 2009 r. (Kamizelka ta pojawiła się w „Dumie i uprzedzeniu” z 1995 r., „Rozważnej i romantycznej” z 1995 r. i w „The Regency House Party”.)

empirowa szafa fot 33 34 dwojka

Tę samą bladoróżową suknię przywdziały Harriet Smith w „Emmie” z 2009 r. i Anne Steele w „Rozważnej i romantycznej” z 2008 r.

empirowa szafa fot 35 36 dwojka

Renata Głuszek

W artykule wykorzystano zdjęcia z następujących filmów: „Duma i uprzedzenie” (1995), „Rozważna i romantyczna” (2008), „Zakochana Jane” (2007), „Emma” (1996), „Emma” (2009).


RECENZJA FILMU „DUMA I UPRZEDZENIE”
RECENZJA FILMU „ZAKOCHANA JANE”
RECENZJA FILMU „EMMA”
RECENZJA FILMU „JANE AUSTEN ŻAŁUJE”
RECENZJA FILMU „ ROZWAŻNA I ROMANTYCZNA”
CIEKAWOSTKI – JANE AUSTEN – SALONOWA KOBIETA SAMOTNA
Newsletter - przyłącz się!
Bądź na bieżąco, podaj swój e-mail, odbieraj newsy i korzystaj z promocji.
  Wybierz najbardziej interesujący dział, 
  a następnie kliknij Zapisz się.