AKTOR BEZ GATEK

film ciekawostki

Kobiety lubią narzekać na brak równouprawnienia, ale przynajmniej w jednej dziedzinie to panowie są płcią dyskryminowaną. A przynajmniej byli do niedawna. Bo gdy przed kamerami filmowymi Ewa od dawna nie miała nic do ukrycia, Adamowy listek figowy długo trzymał się bardzo mocno.

Gwoli ścisłości, frontalnie obnażony mężczyzna pojawił się na ekranie mniej więcej w tym samym czasie co naga kobieta, c zyli w drugim dziesięcioleciu XX w. Był to jednak tylko kilkusekundowy epizod we włoskim „Dantejskim piekle” z 1911 r., podczas gdy niczym nieokryte panie zagościły w filmach na dłużej. Nie bez znaczenia jest fakt, że frontalnie goły aktor zadebiutował w kinie europejskim, gdyż w pruderyjnej Ameryce coś takiego było nie do pomyślenia!  

NA STRAŻY OBYCZAJNOŚCI

W trosce o zachowanie w kinie obyczajności w 1934 r. wprowadzono w Hollywood tzw. Kodeks Haysa, który szczegółowo precyzował, co wolno w filmie pokazywać, a czego nie. W zakresie golizny męskiej nakazano w nim, co następuje: „Organy płciowe mężczyzny nie powinny być uwidaczniane sugestywną wypukłością lub fałdą kostiumu. Jeśli temat historyczny wymaga obcisłych spodni, charakterystyczna forma organów płciowych powinna być w miarę możliwości jak najmniej widoczna.”

Kodeks ten obowiązywał aż do 1968 r., a przeszedł do lamusa historii pod wpływem rewolucji obyczajowej lat 60. Koniec tej dekady zaowocował filmami, w których panowie pokazali także frontalne wdzięki (gołe pupy nie były do tej pory wcale rzadkością), aczkolwiek dalekie i niezbyt wyraźne ujęcia nie pozwalały dokładnie przyjrzeć się anatomicznym detalom. Mowa o brytyjskich obrazach „Jeżeli” Lindsaya Andersona i „Zakochane kobiety” Kena Russella oraz o amerykańskim „Chłodnym oku” Haskella Wexlera.

MĘSKIE ZNACZY... GORSZE?

Rewolucja w podejściu do męskiej golizny została zatem dokonana, ale długo jeszcze, praktycznie aż do naszych czasów, adamowe akty były w kinie względną rzadkością. Zainteresowane widokiem nagiej krzoski, żeby użyć uroczego staropolskiego określenia penisa, panie często doznawały rozczarowania, gdy w scenie miłosnej aktorki pokazywały łono, podczas gdy panowie starali się swoje erotyczne instrumentarium ukryć na różne sposoby przed wścibskim obiektywem kamery.

Zdarzają się jednakże wyjątki, jak np. sceny erotyczne w „Intymności” Patrice’a Chéreau czy w „Diable wcielonym” Marca Bellocchia, gdzie penis męski został ukazany w scenach fellatio. Dwusekundowa scena seksu oralnego w tym pierwszym filmie, laureacie Złotego Niedźwiedza na MFF w Berlinie, wzbudziła wielką sensację.

Świadczy to o tym, że chyba nie jesteśmy jeszcze gotowi na pokazywanie niezawoalowanego aktu seksualnego w filmach nie będących obrazami stricte erotycznymi. Jest na to także inne usprawiedliwienie – pokazanie w filmie gotowej do ataku lancy mogło zaowocować oskarżeniem o prezentowanie treści pornograficznych. Nic więc dziwnego, że takie przypadki są sporadyczne.  

Istnieje wiele poglądów na temat przyczyn niechętnego pokazywania przez filmowców męskich genitaliów. Poza obyczajowymi i moralnymi są to np. powody natury estetycznej, gdyż omawiany organ długo traktowany był jako coś brzydkiego i uważano, że panie wcale nie tęsknią do jego widoku. Teorii tej zaprzecza jednak entuzjazm żeńskiej widowni w scenie męskiego striptizu w słynnym „Goło i wesoło” Petera Cattaneo. Niestety, w tym przypadku pójście na całość było zarezerwowane tylko dla uczestniczek owego seansu, gdyż widzom kinowym zaserwowano (jakże to typowe i irytujące!) jedynie widok pośladków.

Niechęć do obnażania męskiej słabizny może kryć się także w tym, że odarty ze slipek Adam czuje się cokolwiek bezbronny.

NAGOŚĆ USPRAWIEDLIWIONA

Tymczasem powodów do przedstawiania samczej nagości jest bardzo wiele. Męska golizna nieodzowna jest w filmach poruszających temat seksualności, jak np. „Mężczyzna, który patrzy” Tinto Brassa, „Imperium zmysłów” Nagishy Oshimy, czy zepsucia obyczajów, czego przykładem „Kaligula” Brassa. Co ciekawe, w wersji DVD Best Filmu mamy scenę z penisem ocenzurowaną, podczas gdy w wersji VCD widać wszy stko.

Poza scenami erotycznymi uzasadnienie to dotyczy wynurzania się Adama z pościeli. – Głupio ukrywać się pod kocykiem, kiedy normalnie w  życiu wstałbym z łóżka i przeszedł na golasa – wyjaśnia w jednym z wywiadów Borys Szyc, który w „Wojnie polsko-ruskiej” Xawerego Żuławskiego bez żenady paraduje po pokoju bez slipek.

Męska nagość doskonale podkreśla samczą witalność, co świe tnie ukazał James Ivory w „Pokoju z widokiem”. Jest tam apetyczna scena radosnego pluskania się w jeziorze dwóch młodych mężczyzn i starszego wiekiem pastora.

Podobnego pretekstu dostarczają ujęcia walczących panów, jak we „Wschodnich obietnicach” Davida Croneberga, gdzie męskie wdzięki obnaża Viggo Mortensen.

Zupełnie odmienny charakter mają sceny męskiej golizny w filmach dotyczących tematyki obozowej, np. w „Liście Schindlera” Stevena Spielberga. W scenie selekcji pojawiają się tam odarci z ubrań i wynędzniali Żydzi, a ich żałosna nagość podkreśla tragizm ich sytuacji. Trudno było uniknąć pokazania w całości nagiego Ewana McGregora, który w obrazie „Pillow Book” gra młodego mężczyznę użyczającego japońskiej kochance swego ciała do celów kaligra ficznych.

W „Przełamując fale” von Triera prostolinijna  i n iewinna Bess z z awstydzeniem, ale i z fascynacją bawi się  członkiem świeżo poślubionego męża, krzepkiego pracownika platformy wiertniczej, co ma pokazać budzenie sięw niej seksualności. Osobny temat to filmy gejowskie. W takim właśnie obrazie, „Prawie pożądania” Pedra Almodóvara, totalny full frontal zaprezentował Antonio Banderas, grający w nim młodego geja zafascynowanego starszym od siebie reżyserem. Był to film jak na Hiszpanię bardzo odważny, a dla Banderasa najtrudniejsza rola w jego karierze, ponieważ wymagająca od niego odgrywania erotycznych scen homoseksualnych.

 AKT NIEKONIECZNIE OBOWIĄZKOWY

Nie we wszystkich filmach brak listka figowego u Adama da się jednak wyjaśnić wymogami treści. Można odnieść wrażenie, że coraz częściej ów frywolny widok ma posłużyć głównie uatrakcyjnieniu tytułu l ub oddać fascynację reżysera – chodzi tu o homoseksualistów, jak w przypadku Ivory’ego – męskimi wdziękami.

No cóż, po latach eksponowani a kobiecych krągłości nadeszła era eksponowania atrybutów męskości i aktorzy muszą pogodzić się z faktem, że coraz częściej przyjdzie im zdejmować gatki również i będąc filmowanym z przodu.

Rewolucja ta dotarła także i do Polski. Poza Borysem Szycem w ostatnich latach można było zobaczyć nagiego, choć tylko przez moment, Tomasza Kota („Lejdis”) i Bartosza Obuchowicza („Senność”). Ciąg dalszy z pewnością nastąpi.

 GOŁO, ALE CZY... WESOŁO?

Nie da się ukryć, że dla wielu aktorów rozebranie się przed kamerą nie jest przeżyciem przyjemnym. Poza wrodzoną wstydliwością dochodzi tu porównywanie, co najlepiej wyraził kiedyś Cezary Pazura, który w jednym z odcinków „13 posterunku” musiał wystąpić nago: – Nie razi mnie, gdy patrzą kobiety, ale gdy patrzą koledzy i porównują, jest to trochę bolesne. Dla Toma Wilkinsona („Goło i wesoło”) jest to jeden z najgorszych aktorskich koszmarów, a i dla Obuchowicza króciutka scena, gdy wychodzi na chwilę nagi z pokoju, nie była łatwa: – I choć na pierwszy rzut oka wygląda, jakby nie było wiele do grania, to jednak zrobienie tego wymagało ode mnie dużo wewnętrznej mocy – powiedział.

Są jednak aktorzy, jak Harvey Keitel, Gérard Depardieu czy Ewan McGregor, którzy zrzucają slipki bez większych oporów. Zawsze też można skorzystać z dublera.

Panie mogą tylko zacierać ręce z radości. Nie dość, że nareszcie kino ma także im coś do zaoferowania (a która nie lubi popatrzeć na młode i jędrne męskie ciało?), ale – z feministycznego punktu widzenia – przestały być jedyną płcią traktowaną w kinie jako obiekt seksualny. A to już stawia męską dominację pod dużym znakiem zapytania!

Renata Głuszek