Tak właśnie ma się rzecz z „Tam, gdzie rosną poziomki”, którego teatralność trąci lekko myszką, ale nadal robi wrażenie niezwykle aktualnego. W dziele słynnego Szweda chodzi bowiem o sprawy ostateczne, egzystencjalne, z którymi wcześniej czy później musimy się zetknąć, obojętne, jak bardzo jesteśmy żywotni, nowocześni czy wyzwoleni.
Film opowiada o jednym, pozornie pozbawionym zdarzeń dniu z życia profesora Borga, który udaje się na uniwersytet do Lund, gdzie ma podczas gali odebrać doktorat honoris causa. W drodze, podczas której towarzyszy mu jego synowa Marianna, profesor przechodzi duchową przemianę. Zapoczątkowuje ją koszmarny sen; do świadomości człowieka stojącego już u progu śmierci zaczynają przenikać symbole, których znaczenie w końcu zaczyna być przez niego czytane. Profesor błądzi we śnie po opustoszałym mieście, spotyka człowieka bez twarzy, widzi zegary bez wskazówek i siebie samego leżącego w trumnie…
Osoby spotkane po drodze to drogowskazy na mapie jego osobowości. Trójka młodych, bezkompromisowych, pełnych energii ludzi uświadamia mu, że nigdy nie odważył się być kimś tak zaangażowanym w życie i tak czerpiącym z niego radość. Skłócona i nienawidząca siebie para to gorsza wersja jego własnego małżeństwa, w którym zabrakło miłości. Spotkanie z leciwą matką, osobą pogrzebaną za życia, pełną pretensji do świata, oschłą i zimną, sprawia, że i jego czeka taki los, bo swoje życie uczynił kalką jej życia. Co więcej jego syn Evald powtarza błędy swego ojca, który – by nie musieć cierpieć – całe życie podporządkował idei wyzbywania się uczuć.
Tytułowe miejsce, gdzie rosną poziomki, to również miejsce symboliczne – to tam wraca w snach profesor, to miejsce, które dało początek jego oddalaniu się od świata i odsuwaniu się od ludzi w egoizm i pełne wyższości odosobnienie. Ale jedynie tam może zawrócić z drogi pełnej goryczy samotności, jaką ongiś wybrał, by znów móc dać siebie innym. I by żyć znowu.
Film Bergmana był jak na swoje czasy bardzo nowatorski, narracyjna sztuczka z „zawracaniem” czasu sprawia, że podane nam idee są zgrabnie i intrygująco przemycone, a ostre słowa dialogów wstrząsają widzem nie pozwalając mu zapomnieć, że senne treści korespondują z dramatami życiowymi.
Wcale niemały ciężar trudnej roli profesora dźwiga na swych barkach Victor Sjöström, znakomity mistrz kina, reżyser i aktor, który zagrał u Bergmana na parę miesięcy przed śmiercią. I to, czego być może nie zdołał zawrzeć w scenariuszu 37-letni wówczas Bergman, dopowiedział wyrazem pooranej zmarszczkami twarzy i przenikliwym wzrokiem sędziwy aktor.
„Tam, gdzie rosną poziomki" to pozycja obowiązkowa, słusznie ukazująca się w cyklu „Arcydzieła mistrzów".
ASPEKTY TECHNICZNE
Obraz został ładnie odczyszczony, śmieci analogowe w dużej mierze zniknęły pozostawiając jego powierzchnię niemal jednolitą. Tylko chwilami (sekwencja w domu profesora) szpeci go zaziarnienie i sporadyczne wahania jasności. Pierwszy sen Borga to lekkie przejaskrawienie bieli, ale potem już nie ma takich anomalii. Jeśli biel jest jednak lekko szarawa, to czerń ma mocny, atramentowy ton. Sceny z przeszłości mają większą słoneczną poświatę, która lekko rozmywa kontury. Nie ma kłopotu z ruchem postaci, który jest płynny i rzeczywisty.
Dźwięk w stereo został również odczyszczony, nie ma zbytnich szumów, a dialogi są wyraźne. Akurat ten film lepiej oglądać z lektorem, którego mocny, głęboki głos pozwoli się skupić na obrazie. Ścieżka dźwiękowa bardzo skromna, występuje tylko w chwilach, kiedy wchodzi dźwięk z offu, będący głośno wypowiadanymi refleksjami profesora.
BONUSY
Nic.
veroika |
