EKRAN
Podobnie jak projektor, ekran nie jest luksusem dostępnym jedynie dla posiadaczy odrębnych sal kinowych. W bogatej ofercie ekranów każdy znajdzie coś dla siebie. Użytkownik pokoju dziennego – ekran przenośny lub mocowany pod sufitem i rozwijany na czas projekcji; właściciel prawdziwej sali kinowej – duży, stały ekran ramowy. Obowiązuje jednak jedna zasada: ekran dobiera się do projektora, to znaczy że projektory o wysokiej liczbie lumenów powinny być zestawione z ekranami o niższym współczynniku odbicia światła i odwrotnie. Druga ważna zasada jest taka, że nie należy oszczędzać na ekranie, gdy ma się droższy projektor, ponieważ rezultatem może być niepotrzebne pogorszenie jakości obrazu i pieniądze na drogi projektor zostaną wyrzucone w błoto.
Najważniejszymi cechami ekranów, które wpływają na jakość obrazu, są współczynnik odbicia światła oraz kąt oglądania, poza tym ważny jest kolor.
5.1 Rodzaje ekranów – konstrukcja
Pod względem konstrukcyjnym ekrany przeznaczone do kina domowego dzielą się na:
– rozwijane ręcznie – najtańsze, łatwe w montażu, przytwierdza je się na stałe do ściany lub sufitu, a rozwija i zwija ręcznie (lepszym wyborem jest korbka i wałek, gorszym rozwijanie typu roletowego); zazwyczaj mają niezbyt wielką powierzchnię i nadają się wyłącznie do projekcji frontalnej
– elektryczne – także mocowane są na stałe, ale rozwija je się i zwija elektrycznie, np. za pomocą pilota;
do użytku wyłącznie przednioprojekcyjnego, ale ich powierzchnia może być większa, mogą posiadać czarne ramki, które zwiększają kontrast
Stewart
– ramowe – stałe, rozpinane na ramie, często pokryte czarnym aksamitem, co wzmacnia kontrast; ich zaletą jest idealne napięcie materiału; przeznaczone do użytku zarówno przednio- jak i tylnoprojekcyjnego 
Stewart
5.2 Współczynnik odbicia światła
Bardzo ważna informacja, która pozwala dobrać ekran do warunków oświetleniowych. Pojęcie to oznacza stosunek strumienia światła odbitego do padającego, wyrażający jaskrawość powierzchni. Przy współczynniku 1.0 ekran pochłania tyle samo światła, ile go odbija. Im wyższy współczynnik, tym więcej światła jest odbijane i zwiększa się jasność obrazu, a zmniejsza kontrast. Przykładowo: współczynnik 2,5 oznacza, że ekran wzmacnia jasność obrazu 2,5 raza. Niższy współczynnik zmniejsza jasność, zwiększając jednocześnie kontrast. Praktycznie najbardziej użyteczne są ekrany o współczynniku odbicia światła wynoszącym 1.3, gdyż wyświetlany na nich obraz nie traci jaskrawości nawet podczas oglądania z boku, nie generują także większych usterek.
5.2 a Współczynnik odbicia światła a projektor
Im wyższa jasność projektora, wyrażana w ANSI lumenach, tym niższy powinien być współczynnik ekranu.
Przykład:
jasność 1600 ANSI lumenów – współczynnik odbicia światła 0,8
5.2 b Współczynnik odbicia światła a oświetlenie pokoju
Ekrany o dużym współczynniku odbicia światła mają tę zaletę, że lepiej odbijają światło i dlatego nadają się do pomieszczeń, w których pełne zaciemnienie nie jest możliwe.
Przykłady:
– pomieszczenie mocno naświetlone – współczynnik 2,5 (wzmacnia jasność obrazu 2,5 raza)
– pomieszczenie o ciemnych ścianach i meblach – współczynnik 1,3-1,5
– pomieszczenie o jasnych ścianach, półmrok – współczynnik 0,9-1,1
5.2 c Współczynnik odbicia światła a kąt oglądania
Kąt oglądania to kolejna rzecz, którą należy uwzględnić przy zakupie ekranu. Jeśli bowiem fotele będą umieszczone na wprost ekranu, kąt oglądania może być węższy, jeśli widzowie będą siedzieć także z boku, należy zdecydować się na ekran szerokokątny. Na te parametry wpływa właśnie współczynnik odbicia światła. Przy niskim współczynniku światło jest rozpraszane równomiernie pod szerokim kątem, co pozwala uzyskać wyraźny obraz o jednolitych kolorach także z boku. Przy wysokim współczynniku światło jest rozpraszane w węższym zakresie, co prowadzi do zniekształcenia obrazu i pogorszenia barw przy oglądaniu go z boku. Wąski kąt oglądania cechuje ekrany od współczynnika 1,5 wzwyż.
Przykłady:
ekran Matt Grey – kąt oglądania 150°, współczynnnik odbicia światła 0,8
ekran Glass Beaded – kąt oglądania 90°, współczynnik odbicia światła 2,5
ekran Fire Hawk – kąt oglądania 100°, współczynnik odbicia światła 1,35
5.3 Kolor ekranu
Ekrany mogą być białe, np. Matt White, lub szare, np. Matt Grey. Wybór szarego ekranu zaleca się do pomieszczeń o niezbyt dobrych warunkach oświetleniowych, ponieważ ten kolor powierzchni poprawia jakość czerni i kontrastu. Przy projekcji w świetle o niewielkim natężeniu, np. w półmroku, najodpowiedniejsza jest powierzchnia jasnoszara, do oświetlenia mocnego lepszy jest ekran z powierzchnią ciemnoszarą.
Kolor należy dostosować także do projektora. Dla bardziej kontrastowego modelu przewidziany jest ekran szary. Jeśli więc ma się projektor o kontraście np. 12 000:1, idealny będzie dla niego ekran Matt Grey o współczynniku 0,8.
5.4 Proporcje ekranu
Ekrany mają proporcje 4:3 (1.33:1), 16:9 (1.78:1), 1.85:1 i 2.35:1 (Cinemascope). Praktycznie więc wszystkie obrazy poza formatem 1.78:1 są na ekranie 16:9 wyświetlane z czarnymi pasami, w przypadku 4:3 dookolnie (ta przypadłość znana jest Państwu z telewizorów HDTV), w przypadku obrazu 2.35:1 – u góry i u dołu. W takiej sytuacji należy kierować się indywidualnym gustem oraz tym, co będzie na ekranie wyświetlane najczęściej. A oto różne typy i problemy wynikające z niedopasowania formatu obrazu do proporcji ekranu.
5.4 a Ekran 16:9 (1.78:1)
Najodpowiedniejszy do wyświetlania programów i filmów telewizyjnych, które są produkowane w tym właśnie formacie. Przy wyświetlaniu obrazu o klasycznych proporcjach 4:3 po każdej jego stronie oraz u dołu i góry pojawi się szeroki czarny pas. Można temu zaradzić poprzez:
a) opcję „expand” (rozszerzenie), polegającą na rozszerzeniu obrazu w poziomie, co jednak skutkuje zniekształceniem
b) opcję „zoom” – obraz zostanie powiększony i przybliżony, ale jednocześnie ucięty u góry i na dole
Przy projekcji obrazu w formacie 2.35:1 czarne pasy pojawią się na górze i na dole ekranu.
To samo dotyczy ekranów 1.85:1.
5.4 b Ekran 4:3
Idealny dla miłośników starego kina (tego sprzed 1953 r., gdy produkowano obrazy w standardzie 4:3) i seriali, którzy pragną oglądać ulubione tytuły na dużym ekranie. Przy wyświetlaniu obrazów panoramicznych nie da się jednak uniknąć pasów u góry i na dole.
Do takiego ekranu nadają się projektory 4:3, 4:3/16:9 oraz 16:9 z zoomem co najmniej 1,3.
5.4 c Ekran 2.35:1
Opcja dla tych osób, które chciałyby oglądać film w formacie 2.35:1 na całym ekranie. W tym przypadku wyświetlanie obrazu w pozostałych formatach zaskutkuje powstaniem pasów z boków ekranu (pilarboxing). Można temu zaradzić przez użycie zoomu lub dodatkowych obiektywów anamorficznych.
Stewart
Najlepszym rozwiązaniem wszystkich tych problemów jest zakup ekranu z „inteligentnym” mechanizmem, który automatycznie dostosowuje się do danego formatu obrazu. Pomocne są także maskownice, które przysłaniają zbędne pasy. Obydwa typy ekranów są jednak oczywiście znacznie droższe.
Maskownica pionowa, Stewart
5.5 Wielkość i odległość ekranu
Rozmiar ekranu powinien być dostosowany do wielkości miejsca, w którym ma się odbywać projekcja (rozmiar pokoju, odległość foteli) oraz do indywidualnych gustów użytkownika kina domowego. Jak bowiem słusznie zwraca uwagę projectorcentral.com, każdy widz w normalnym kinie, mając wybór, siada tam, skąd mu się najlepiej ogląda film. Jedni wolą mieć przed sobą duży ekran, inni preferują oglądanie z daleka. Stosowanie sztywnych reguł mija się z celem, aczkolwiek pewne wskazówki są niezbędne. I tak wytyczne firmy Da-Lite, renomowanego amerykańskiego producenta ekranów, zalecają, co następuje:
– wysokość powinna wynosić co najwyżej ½ odległości od pierwszego i co najmniej 1/6 odległości od ostatniego rzędu widzów (przy wysokiej rozdzielczości projektora odległość od pierwszego rzędu może być mniejsza)
– dolna krawędź ekranu powinna znajdować się na wysokości co najmniej metra od podłogi
Trzeba jednak pamiętać o tym, że oglądanie obrazu ze zbyt małej odległości jest męczące dla oczu, a przy niższej rozdzielczości ujawnia niedoskonałości i usterki obrazu. Nie zaleca się więc przy rozdzielczości 720p siadania bliżej niż w odległości 1,5 szerokości ekranu, ale przy projekcji 1080p dystans ten może być nieco krótszy i wynieść 1,2 szerokości. Ta odległość jest jednak nieodpowiednia dla ekranu o proporcjach 4:3.
! Zanim się przystąpi do wyboru rozmiaru ekranu, warto zaznaczyć sobie orientacyjnie jego zarys na ścianie i przetestować odległości.
Przy wyznaczaniu wielkości ekranu pomocny może okazać się kalkulator firmy Vutec
5.6 Ekran tylnoprojekcyjny
System projekcji tylnej polega na zastosowaniu specjalnej konstrukcji ekranu półprzepuszczalnego dla światła oraz projektora usytuowanego za ekranem i rzucającego strumień światła na ekran od tyłu. Ekrany takie mogą być rozwijane lub stałe (te drugie są stworzone z płyty szkła organicznego). Taki typ projekcji pozwala uzyskać wysokiej jakości obraz przy wysokiej jasności pomieszczenia. Wadę tej metody stanowi konieczność wygospodarowania za ekranem odpowiedniego miejsca na projektor.
Stewart
5.7 Ekran malowany
Ekran można sobie także… namalować na ścianie, wykorzystując do tego specjalne farby. Jest to rozwiązanie najtańsze, a efekt przy prawidłowo rozprowadzonej na ścianie farbie całkiem przyzwoity. Farbami ekranowymi można pokryć praktycznie każdą gładką powierzchnię – odpowiednio wygładzoną ścianę, mur albo powierzchnię drewnopodobną. Wokół takiego „ekranu” można namalować czarną, antyodblaskową obwódkę, również przy użyciu specjalnie przeznaczonej do tego celu farby.
