Uznanemu przez czytelników „Polityki” za najciekawszy polski film XX wieku „Rejsowi” Marka Piwowskiego z pewnością daleko do arcydzieła. Brak w nim właściwie konkretnej fabuły, poszatkowana na niezbyt wiążące się z sobą epizody akcja snuje się wolno i trudno się w niej doszukać większego sensu. Film zrealizowano przy tym w konwencji paradokumentu, z dużym udziałem aktorów niezawodowych (reżyser wpakował na statek swoich kumpli i znajomych), a scenariusz został zastąpiony przez improwizację, stymulowaną przez grających główne role Stanisława Tyma (kaowiec) i Zdzisława Maklakiewicza (inżynier Mamoń). A jednak jest w tym króciutkim – jak na fabułę – obrazie coś, co sprawiło, że stał się filmem kultowym, cytaty trafiły do szerokiego obiegu, a jeden z bohaterów, inżynier Mamoń, wyraziciel teorii, że najbardziej lubimy te piosenki, które już znamy, po dziś dzień uosabia gust przeciętnego Polaka.
Zbiorowym bohaterem „Rejsu” są pasażerowie statku wycieczkowego „Neptun”, wśród których znalazł się jadący na gapę mężczyzna, obdarzony omyłkowo przez kapitana funkcją kaowca, czyli osoby odpowiadającej za rozrywkę. Początkowo zagubiony w tej roli „kaowiec” szybko odnajduje się w nowej sytuacji i zaczyna organizować różne imprezy w rodzaju święta kapitana, konkursu wiedzy czy zajęć sportowych. A przypadkowe zbiorowisko uczestników rejsu zostaje poddane kontroli i swoistej tresurze. Jedni ulegają temu z ochotą, inni wyrażają sprzeciw wypisywaniem w toalecie obraźliwych haseł na temat „kaowca”.
Nietrudno doszukać się w filmie Piwowskiego czytelnej aluzji do realiów ówczesnej Polski i jej komunistycznej władzy wraz z jej totalitarnymi zapędami do zagospodarowania i poddania kontroli każdej sfery życia jednostki, z czasem prywatnym włącznie. Jest to także satyra na społeczeństwo, które już nie potrafiło żyć bez różnego rodzaju rad (w sensie organów), narad, głosowań itp. „demokratycznych” wyborów, jakby żywcem wyjętych z różnego rodzaju narad partyjnych. „Rejs” wykpiwa przy tym różne postawy społeczne, od podlizywania się i donosicielstwa po niezbyt udane formy oporu i łamanie takich postaw przemocą w imię interesu społecznego. Niemal wszyscy pasażerowie „Neptuna” posługują się przy tym bardzo górnolotnym i sztucznym językiem, a w ich wypowiedziach często gęsto brakuje sensu, podobnie jak w udziwnionych ruchach i gimnastyce, którą wykonują na polecenie pana od gimnastyki. W sumie z ekranu tak naprawdę wieje grozą, a status komedii „Rejs” zawdzięcza chyba przede wszystkim dużej dawce absurdu i groteski. Może dziś budzić to śmiech, ale nakręcony w 1968 r. obraz Piwowskiego, i tak już niemożebnie okrojony przez samych autorów (z 12 godzin materiału na ekran trafiło zaledwie 65 minut), za swą antyustrojową satyrę trafił na dwa lata na półkę.
„Rejs” prezentowany jest w ramach „Kanonu filmów polskich” w kolekcji „Komedie”.
ASPEKTY TECHNICZNE
Obraz czarno-biały, w formacie 1.37:1. Jak na 43-latka prezentuje się nie najgorzej. Zabrudzenia są zminimalizowane, na ogół wyskakują drobne punkciki i paproszki i tylko czasami w górnym prawym rogu pojawiają się wielkie kwadraty i plamy. Barwy chwilami lekko zblakłe, ostrość łagodna, odwzorowanie szczegółów przeciętne. Nie obyło się bez szemrania tła, ale jest ono raczej subtelne.
Dźwięk do wyboru – Dolby Digital 2.0 (nagranie oryginalne) oraz Dolby Digital 5.1. Ta pierwsza wersja jest głośniejsza, ale jakościowo gorsza. Tło nieco trzeszczy, a głosy aktorów są trochę zniekształcone, syczą i brzmią mniej naturalnie. Wersja 5.1 jest cichsza, za to pozbawiona zniekształceń i trzeszczenia tła.
BONUSY
Opakowanie (twarda lakierowana oprawa w kształcie książki) zawiera książeczkę z analizą filmu, a na samej płycie znalazł się program telewizyjny „Rejs z Markiem Piwowskim” z 1987 r. (72.27 min), króciutki materiał archiwalny „Casting” (1.08 min) oraz filmowy plakat. W „Rejsie z Markiem Piwowskim” wywiad z reżyserem przeprowadza Nina Terentiew, a gośćmi programu są Jan Pietrzak, Jerzy Kulej i Jan Himilsbach. Pokazano także fragmenty filmów twórcy „Rejsu”.
ren
Premiera DVD: 29.06.2011
CIEKAWOSTKI CUDOCYTAT
CIEKAWOSTKI - CHICHOT PRL-u |
