AK wydaje wyrok na wojewódzkiego sekretarza PPR Szczukę. Jednak dwaj młodzi AK-owcy, którzy mają go wykonać, Maciek Chełmicki i Andrzej, omyłkowo zabijają kogoś innego. Okazuje się, że Szczuka spędza noc w tym samym hotelu co Chełmicki. Chłopak staje przed szansą, a zarazem powinnością wykonania rozkazu. Jest 9 maja 1945 roku, w hotelu trwa bankiet z okazji zakończenia wojny, Maciek poznaje Krystynę, barmankę w hotelowym barze, w której się zakochuje. Walczy w nim poczucie bezsensu zabijania, zwłaszcza w obliczu końca wojny, i chęć normalnego życia z koniecznością wypełnienia żołnierskiej przysięgi.
„Popiół i diament” jest adaptacją opublikowanej w 1948 roku powieści Jerzego Andrzejewskiego o tym samym tytule. Bardzo poczytna i dobrze napisana od razu wzbudziła zainteresowanie filmowców, jednak dopiero któraś z kolei próba przeniesienia jej na ekran została wcielona w czyn. Dokonał tego przy współpracy Jerzego Andrzejewskiego i za zgodą autora, który zaakceptował okrojenie materiału literackiego do jednego wątki i inne zmiany, Andrzej Wajda. Szczęśliwie gotowy film uniknął zostania półkownikiem, przed czym wybronił go Andrzejewski, ale zabroniono wysłania go do Cannes. Dzięki decyzji ówczesnego prezesa Urzędu Kinematografii „Popiół i diament” został wysłany na pozakonkursowy pokaz do Wenecji, gdzie otrzymał nagrodę FIPRESCI.
Do sukcesu filmu przyczyniła się obsada, przy czym do głównej roli, Maćka Chełmickiego, reżyser typował najpierw Tadeusza Janczara. Ostatecznie za namową drugiego reżysera, Janusza Morgensterna, odstąpił od tego zamiaru i zatrudnił Zbigniewa Cybulskiego. Aktor włożył w postać Chełmickiego maksimum zaangażowania i inwencję własną (uparł się na przykład, by wystąpić nie w kostiumie, a w zwykłych dżinsach, kurtce i okularach, co spowodowało wyjęcie tej postaci z jednej, ściśle określonej epoki). Świetnie wypada powściągliwa gra Adama Pawlikowskiego (Andrzej) i wyrazista rola Bogumiła Kobieli (Drewnowski – sekretarz prezydenta miasta). Zasługą utalentowanego operatora Jerzego Wójcika są piękne czarno-białe kadry, wysmakowane pod względem estetycznym i niosące ze sobą ładunek emocjonalny.
Ten ładunek tkwi nie tylko w poszczególnych elementach filmu, ale w harmonijnej całości, w jaką połączyła je osoba reżysera, który sam tak mówi o swoim dziele: „Chcę moim skromnym filmem odkryć przed widzem kinowym ten skomplikowany i trudny świat pokolenia, do którego i ja sam należę”. Tak bowiem najczęściej się dzieje, że prawdziwość przeżyć i wrażliwość autora przekłada się na autentyzm dzieła i emocje, jakie z niego emanują.
Film ukazuje się w ramach cyklu „Kanon filmów polskich” (klasyka).
ASPEKTY TECHNICZNE
Obraz na ogół czysty, bogaty w odcienie szarości, czerń dobra, choć momentami lekko grafitowa, lśnią bielą mankiety i kołnierzyki koszul. Ostrość średnia, ale szczegóły widać przyzwoicie. Niekiedy gubią się w ciemnych ujęciach. Czasem widać lekkie szemranie tła i ziarno.
Już sam początek filmu, kiedy z tyłu rozlega się dzwonek telefonu, zwiastuje, że ścieżka dźwiękowa w DD 5.1 od czasu do czasu uraczy nasze uszy dookolnością. I tak jest. Wyraźnie z boków dochodzi terkotanie jadących czołgów, kroki maszerujących żołnierzy czy głos skowronka, ze wszystkich stron zaś dochodzi szum deszczu. Dialogi słychać z przodu.
BONUSY
Najciekawszym i najdłuższym dodatkiem jest „Wywiad z Andrzejem Wajdą” (35.25 min). Reżyser szeroko mówi w nim o scenariuszu, zaangażowaniu do głównej roli Zbyszka Cybulskiego i rodzeniu się postaci Maćka Chemickiego na planie, wspomina kręcenie pierwszych scen, mówi o odbiorze swego filmu przez widzów i o tym, jak zaistniał za granicą. Materiał jest przeplatany fragmentami filmu. Jest też krótka wypowiedź jednego z twórców filmu. W kolejnym dodatku, „Wszystko na sprzedaż” (6.43 min), fragment filmu o tym tytule poprzedzony kilkuzdaniową wypowiedzią reżysera. W „Notatkach z historii” (14.21 min) Wajda mówi o polityczno-historycznym tle książki, na podstawie której powstał scenariusz, materiał przeplatają sceny z filmu. W materiale „Po korekcji obrazu” (4.46 min) zestawienie kadrów sprzed i po restauracji. Do płyty dołączono książeczkę o filmie.
itk
Premiera DVD: 11.08.2011 |
