W maju 1942 roku w getcie warszawskim pojawiła się ekipa niemieckich filmowców, żeby nakręcić film „dokumentalny”. W ciągu miesiąca nakręcono materiał, z którego wstępnie zmontowano 50-minutowy film. Puszka, w której go zostawiono, nie dokończywszy pracy nad nim (film nie ma dźwięku ani żadnych napisów), została znaleziona po wojnie w nazistowskich archiwach filmowych. Film przedstawia sceny z życia mieszkańców getta, a ich wydźwięk miał być jednoznaczny: w getcie życie płynie normalnie, Żydom niczego nie brakuje, niektórzy żyją wręcz dostatnio, zdarzają się wyjątki, osobnicy żyjący w nędzy, chorzy i umierający z głodu, ale sami Żydzi się nimi nie przejmują.
W istocie ujęcia były inscenizowane, kilkakrotnie powtarzane, osoby widoczne na nich były przywożone przez Niemców i odgrywały swoją rolę lub byli to mieszkańcy getta zmuszani do określonego zachowania, np. uśmiechania się czy żywego reagowania na oglądany spektakl teatralny (publiczność zgarnięto z ulicy). Widoczne na ekranie towary na targu i potrawy w restauracji także przywozili Niemcy na potrzeby filmu (w rzeczywistości, jak dowiadujemy się z filmu, na jednego mieszkańca getta przypadało 0,2 jajka na miesiąc). Zestawienie na ekranie dostatku i skrajnej nędzy miało sugerować obojętność Żydów na los ich rodaków i dawać pojęcie o ich mentalności.
Przez lata nakręcony przez hitlerowców film był uważany za prawdziwy obraz życia w getcie. Istnieją jednak inne źródła historyczne pozwalające poznać prawdę. Dotarła do nich izraelska reżyser Yael Hersonski, która usiłowała się dowiedzieć czegoś o okolicznościach powstania niemieckiego filmu z wiosny 1942 roku. Odnalazła byłych mieszkańców getta – naocznych świadków tamtejszego życia, odnalazła dzienniki prowadzone przez Żydów, a wreszcie dotarła do spisanych zeznań Willy'ego Wista, jednego z operatorów ekipy kręcącej film. Szokujący jest kontrast między niemal sielskimi scenami w domu przewodniczącego żydowskiej rady starszych Adama Czerniakowa zaaranżowanymi przez Niemców a tym, co opisuje w swoim dzienniku.
Obok szeregu wstrząsających scen i wypowiedzi, z jakich w zasadzie składa się cały będący kompilacją owego archiwalnego niemieckiego filmu, odczytywanych zapisków z pamiętników i zeznań oraz współczesnych komentarzy i wspomnień dokument Yael Hersonski, jest w nim coś pozytywnego i budzącego podziw. Pozytywne jest to, że nawet w tak beznadziejnej, poniżającej i rujnującej psychikę sytuacji, w jakiej znajdowali się Żydzi w getcie warszawskim, można pokrzyżować plany wroga. Dzięki wzajemnej mobilizacji do pisania pamiętników, przez niektórych uważanego za bezsensowne, skoro wiadomo, że nie wyjdą z tego żywi, zachowało się wiele pojedynczych, a razem dających pełniejszy obraz całości, świadectw tego, jak było naprawdę. Nie udała się więc w ostatecznym rozrachunku hitlerowcom próba zakłamania prawdy historycznej – to raz, ci, których zapiski ocalały, nie umarli do końca – to dwa, utrwalając pośrednio lub bezpośrednio własne i cudze postawy dali ludzkości możliwość dowiedzenia się czegoś o sobie i wyciągnięcia nauki – to trzy.
ASPEKTY TECHNICZNE
Jakość czarno-białego (jest też krótki fragment kolorowy) materiału archiwalnego kiepska, film nosi ślady upływu czasu, występują zabrudzenia, słaby kontrast, mała ostrość, widać, że fragmenty taśmy, na której go kręcono musiały być uszkodzone. Fragmenty nagrane współcześnie są dobrej jakości, dosyć ciemne, bo wypowiadające się do kamery osoby siedzą na widowni kina, a jedynym źródłem światła jest światło rzucane przez projektor.
Dźwięk w Dolby Digital 2.0, w ścieżce dźwiękowej słychać tylko głosy wypowiadających się, lektorów czytających notatki z dzienników i przesłuchań i głos narratorki. Każda z osób mówi w swoim języku, tak więc w słyszymy na przemian język angielski, polski, niemiecki, jidisz i hebrajski. W tle terkot projektora lub muzyka.
BONUSY
Zwiastuny i broszura.
itk |
