Kiedy „Kanał” Andrzeja Wajdy wszedł w 1957 r. na ekrany kin, ludzie, którzy wciąż mieli świeżo w pamięci tragedię powstania warszawskiego, wiązali z nim wielkie nadzieje, był to bowiem pierwszy film poświęcony temu wydarzeniu. Czekało ich jednak rozczarowanie – zamiast patetycznych scen walki upamiętniających bohaterstwo walczących, zobaczyli przygnębiające sceny z ostatnich dni powstańczego zrywu (akcja rozgrywa się w 56. dniu powstania, tydzień przed jego upadkiem) – dramatyczne próby przebicia się resztek powstańczych oddziałów kanałami z Mokotowa do Śródmieścia. Co gorsza, większa część akcji rozgrywa się w cuchnących i wypełnionych fekaliami podziemiach, do których zejście było dla powstańców nie tylko doświadczeniem fizycznie nieprzyjemnym, ale także głębokim ciosem. Bohaterscy żołnierze mieli zamienić się w szczury – to było dla nich nie do przyjęcia. Ale wyjścia nie było…
Taki mało hurrapatriotyczny obraz powstania doskonale współgrał z ocenami reżysera Andrzeja Wajdy i scenarzysty Jerzego Stefana Stawińskiego, który jako powstaniec sam przedzierał się kanałami. Świadomość bezsensu walki źle uzbrojonych Polaków z dysponującymi ogromną przewagą militarną Niemcami wyraża dowódca filmowej kompanii porucznik Zadra. Ale takich uwag jest niewiele, film stroni bowiem od szerszego kontekstu politycznego i koncentruje się na indywidualnych dramatach poszczególnych bohaterów i ich postawach. Doskonałym sprawdzianem tych postaw stało się nieludzkie doświadczenie wyczerpującej, często beznadziejnej wędrówki w śmierdzących kanałach. Zdają ten egzamin w różny sposób – popadając w obłęd, bezgranicznie poświęcając się dla ocalenia ukochanego, egoistycznie myśląc tylko o własnym ocaleniu lub kierowani honorem wracając, by uratować innych.
Nawet po latach film wywiera ogromne wrażenie, nie tylko z powodu tragicznego losu pięknych i młodych żołnierzy, ale także ze względu na upiorną scenerię akcji (w filmie jest to bardzo realistyczna scenografia). Ciemne, wypełnione ściekami i snującymi się wszędzie wyziewami oraz trującymi dymami kanały to miejsce jakby wyjęte z najstraszliwszego horroru. Na MFF w Cannes w 1957 r. nieświadomi prawdy zagraniczni filmowcy gratulowali Stawińskiemu pomysłu…
Dzieło Andrzeja Wajdy – pierwszy reprezentant tzw. polskiej szkoły filmowej – było przyjęte w Polsce z bardzo mieszanymi uczuciami, za to na wspomnianym festiwalu w Cannes przyznano mu Nagrodę Specjalną Jury. A dziś zasłużenie uznawane jest za jeden z najlepszych i najważniejszych obrazów polskiego kina.
Na DVD „Kanał” ukazał się w ramach „Kanonu filmów polskich” (klasyka).
ASPEKTY TECHNICZNE
Obraz – czarno-biały, w telewizyjnym formacie 1.33:1 – został poprawiony cyfrowo, a skalę tych poprawek można zobaczyć w specjalnym dodatku. Przede wszystkim zminimalizowano zabrudzenia, które pojawiają się w niewielkim stopniu, i zwiększono kontrast. Nie można mu zarzucić spłowienia, czerń jest dość mocna, a biel jaskrawa. Mimo to pozostaje daleki od doskonałości – jest zmiękczony, szczegóły widać słabo, a w egipskich ciemnościach kanałów tło i sporo detali ginie w mroku. Intensywnie szemrze tło.
Dźwięk Dolby Digital 5.1 i Dolby Digital 2.0. W wersji DD 5.1 nagranie jest dość dobrze uprzestrzennione, strzały wyraźnie dobiegają z różnych głośników, rzucona butelka upada w odpowiednim kierunku, a tylne kanały, choć nie emitują osobnych odgłosów, są aktywne i wspierają akcję. Brzmienie lepsze od oryginału, nieco czystsze, choć stłumione. W DD 2.0 dźwięk jest bardzo stłumiony, ściśnięty, a głosy aktorów syczą. W obydwu przypadkach dialogi są czasami niezbyt zrozumiałe.
BONUSY
Na płycie znajduje się kilka pozycji. Pierwsza z nich to „Andrzej Wajda o »Kanale«” (25.10 min), w którym głos zabiera zarówno reżyser, jak i scenarzysta Jerzy Stefan Stawiński. Wajda opowiada o tym, jak rodził się film i jakie problemy napotykał, odczytuje nawet fragmenty protokołu z komisji scenariuszowej. Sporo uwagi poświęca samej realizacji, wyraża także opinię na temat powstania. Stawiński wspomina własne przeżycia i opowiada o reakcjach filmowców na MFF w Cannes. W obie wypowiedzi wpleciono urywki filmu.
Kolejny bonus to „Lekcja polskiego kina” (71 min), będąca obszernym wykładem Wajdy na temat polskiej szkoły filmowej. Reżyser zaczyna od odrodzenia się polskiego kina po II wojnie światowej i tego, co ukształtowało specyfikę polskiej twórczości w latach 50. Porównuje ją z kinem przedwojennym, charakteryzuje nowe postawy twórcze i nowe techniki, omawia problemy z cenzurą. W jego wypowiedź także wpleciono sporo fragmentów omawianych filmów i archiwalnych kronik. Jest to dla interesujących się polskim kinem wykład bardzo ciekawy i treściwy. Równie interesujący jest dodatek „Jan Nowak-Jeziorański – kurier z Warszawy. 60 lat później: 1944-2004” (28 min) – wywiad udzielony Andrzejowi Wajdzie, w którym Nowak-Jeziorański opowiada o okolicznościach towarzyszących wybuchowi powstania warszawskiego, ludziach odpowiedzialnych za tę decyzję i jej konsekwencjach oraz swoim stosunku do powstania. Ostatnia pozycja na płycie to porównanie obrazu sprzed korekcji i po – prezentacja zdjęć trwa 2.05 min. W opakowanie płyty wbudowana jest książeczka z omówieniem filmu.
ren
Premiera DVD: 11.08.2011
|
