KAPO

unikatowe recenzje rarytasy

Żydówka w nazistowskim uniformie.

Ten obozowy dramat Gillo Pontecorvo z 1959 roku (wiele źródeł podaje błędną datę produkcji 1961: był to rok premiery na rynku anglojęzycznym) był jednym z filmów ostrzej atakowanych przez środowisko żydowskie. A wszystko w zasadzie przez jedną scenę – tę, w której Teresa próbując uciec z obozu zawisa na drutach pod napięciem z… wyciągniętą do góry ręką. Czy był to przypadek, czy nie, skojarzenia z pozdrowieniem nazistowskim były dość oczywiste i reżyser obrywał już do końca życia…

Sam temat filmu także uznawano za kontrowersyjny. Główną bohaterką jest nastoletnia Edith, francuska Żydówka, która po powrocie z lekcji muzyki trafia na wywózkę swych rodziców i sąsiadów do obozu. Zostaje zabrana razem z nimi, ale ma niebywałe szczęście – pewien lekarz daje jej ubiór i numer zmarłej więźniarki. Edith nie nosi już żydowskiej gwiazdy, a czarny trójkąt, czyli znak osoby aspołecznej, wykolejonej, może prostytutki, ale nie Żydówki. Jej rodzice kończą w komorze gazowej, ona, już jako Nicole, zostaje wywieziona do obozu w Polsce. Tam wpada w oko jednemu ze strażników, wkrótce zostaje awansowana – dzięki jego staraniu – do funkcji kapo. Dziewczyna wykazuje zaskakująco dużo ochoty do współpracy z nazistami i bynajmniej nie oszczędza swych koleżanek – za wszelką cenę pragnie przeżyć. Jej życie odmieni przybycie oddziału radzieckich więźniów wojennych. W jednym z nich, Saszy, Edith / Nicole się zakocha. Pod wpływem miłości podejmie odważną decyzję – postanawia zorganizować ucieczkę! Już w niemieckim mundurze (kolejny awans) udaje jej się wyłączyć prąd w okalających obóz drutach i zasiekach, więźniowie rzucają się do ucieczki. Dochodzi do masakry, ale części osadzonych udaje się zbiec. Edith umiera na rękach swego niemieckiego kochanka, a Sasza, który w nią zwątpił, widząc jej bezceremonialne traktowanie innych więźniarek, pozostaje w obozie nie podejmując nawet próby ucieczki…

Co prawda „Kapo” był nominowany do Oscara jako najlepszy film nieanglojęzyczny, ale widać w nim jeszcze sporo niedociągnięć – był to dopiero drugi pełnometrażowy film fabularny późniejszego twórcy „Bitwy o Algier”. O ile pierwsza część wypada znakomicie i  jest mroczną analizą psychologiczną zachowań jednostki, która by przeżyć, musi stać się oprawcą, i którą coraz bardziej pociąga „ciemna strona mocy”, o tyle w momencie pojawienia się Saszy film zmienia się w dość łzawy melodramat, a już finał, z Edith szepczącą na rękach Niemca „Szma Israel” wydaje się kiczowaty… Warto jednak zobaczyć obraz Pontecorvo dla tej pierwszej części, wysmakowanych czarno-białych zdjęć oraz wybornej gry aktorskiej.

Tytuł polski: Kapo
Tytuł oryginalny: Kapo
Gatunek: wojenny
Kraj produkcji: Włochy, Francja, Jugosławia
Rok produkcji: 1959
Czas trwania: 115 min
Kategoria wiekowa: 15 lat
Reżyseria: Gillo Pontecorvo
Obsada: Susan Strasberg, Emmanuelle Riva, Laurent Terzieff, Gianni Garko, Didi Perego, Annabella Besi
Dystrybucja: Criterion